Độc t�i v� tham nhũng

  C�c chế độ độc t�i thường tự đ�o huyệt ch�n ch�ng trước khi ch�ng bị ti�u diệt. Ngay cả khi ch�ng bị một lực lượng n�o đ� ti�u diệt th� thường, b�n cạnh ch�ng, cũng đ� c� sẵn một số huyệt do ch�ng tự đ�o rồi.

Ch�ng tự đ�o huyệt bằng c�ch n�o đ�? C� nhiều c�ch, nhưng c�ch phổ biến nhất l� tham nhũng.

Ở đ�y, c� mấy điều cần được nhấn mạnh:

Thứ nhất, tham nhũng l� một trong những hiện tượng phổ biến của nh�n loại. C� lẽ kh�ng ở đ�u v� kh�ng thời n�o lại kh�ng c� tham nhũng. Hai nguy�n nh�n ch�nh của tham nhũng l� l�ng tham v� quyền lực. L�ng tham th� gắn liền với bản chất của con người; c�n quyền lực th� gắn liền với quan hệ giữa người v� người. Khi con người tụ tập lại th�nh một cộng đồng, d� nhỏ đến mấy, � niệm về quyền lực cũng bắt đầu xuất hiện. Biết vậy, ngay từ rất sớm, nh�n loại đ� biết sử dụng luật ph�p để vừa hạn chế l�ng tham vừa hạn chế quyền lực, qua đ�, hạn chế cả tham nhũng. Nhưng luật ph�p lại do con người diễn dịch v� thực thi. Tham nhũng, do đ�, kh� m� bị trừ diệt hết được.

Thứ hai, nếu tham nhũng l� hiện tượng phổ biến th� sự kh�c biệt giữa x� hội n�y v� x� hội kh�c chỉ l� ở mức độ. Kh�ng ai ng�y thơ cho ở c�c nước d�n chủ, ngay cả d�n chủ nhất, lại kh�ng c� tham nhũng. Ở Mỹ, ở �c v� nhiều quốc gia T�y phương, l�u l�u b�o ch� lại phanh phui ra v�i vụ tham nhũng, đặc biệt trong ng�nh cảnh s�t. Hầu như ai cũng biết: sự tồn tại dai dẳng của vấn nạn bu�n b�n ma t�y, kh�ng nhiều th� �t, cũng d�nh d�ng đến tệ nạn tham nhũng ở cấp n�o đ�. Bởi vậy hầu như ch�nh phủ n�o cũng đều quan t�m đến việc củng cố việc thanh tra trong nội bộ ng�nh cảnh s�t. Những nỗ lực ấy chỉ l�m giảm thiếu chứ kh� trừ diệt được ho�n to�n vấn nạn tham nhũng.

Thứ ba, tuy c�c nước d�n chủ cũng c� tham nhũng, nhưng hầu như ai cũng thấy kh�ng ở đ�u nạn tham nhũng lại trầm trọng như ở c�c quốc gia độc t�i. Điều n�y c� thể dễ d�ng chứng minh cả bằng thực tiễn lẫn bằng l� luận. Một l�, nếu tham nhũng gắn liền với quyền lực th� quyền lực c�ng bị gi�m s�t, tham nhũng sẽ c�ng giảm thiểu. Hai l�, nếu quyền lực gắn liền với luật ph�p th� ở đ�u luật ph�p c�ng minh bạch th� nạn tham nhũng c�ng �t c� cơ hội nảy nở. Ba l�, nếu tham nhũng gắn liền với l�ng tham th� ở c�c xứ ngh�o (thường cũng l� xứ độc t�i), người ta c�ng kh� tự kiềm chế trước sự quyến rũ của sự tham nhũng. Tại sao, ở T�y phương, khi l�i xe qu� tốc độ, chẳng hạn, bị cảnh s�t chặn lại, bạn kh�ng d�m d�i v�o tay hay t�i cảnh s�t v�i chục đ� để khỏi bị phạt? Trả lời: tại bạn sợ. Tại sao bạn sợ? Trả lời: bạn c� thể bị bắt về tội đ�t l�t, v� trong trường hợp đ�, h�nh phạt sẽ nặng nề hơn rất nhiều. Nh�n từ g�c độ cảnh s�t, tại sao cảnh s�t T�y phương thường kh�ng d�m ngửa tay nhận hối lộ kiểu như vậy? C�u trả lời cũng rất đơn giản: Số tiền ấy qu� nhỏ so với lương của họ. V� qu� nhỏ, kh�ng ai dam liều lĩnh hay dại dột phi�u lưu. Như vậy, bản chất của tham nhũng bao giờ cũng l� một sự t�nh to�n. Khi số lợi do tham nhũng mang lại nhiều hơn c�c nguy cơ họ phải đối diện, người ta sẽ tham nhũng: C�c chế độ độc t�i thường cung cấp đầy đủ c�c điều kiện để tham nhũng ph�t triển v� ho�nh h�nh.

Thứ tư, một mặt, tham nhũng trầm trọng ở c�c nước độc t�i hơn c�c nước d�n chủ, mặt kh�c, giữa c�c nước độc t�i, mức độ tham nhũng cũng kh�c nhau. Trong b�i b�o �Sources of corruption in authoritarian regimes�, đăng tr�n Social Science Quarterly số 1, ra v�o th�ng 3 năm 2010, Eric Chang thuộc Đại học Michigan State v� Mariam A. Golden thuộc Đại học California ở Los Angeles, khảo s�t hơn 40 chế độ độc t�i kh�c nhau v� ph�t hiện ra một số điểm chung. Một, c�c chế độ độc t�i c� nh�n trị (personalistic hay personalistic-hybrid regime) thường tham nhũng hơn c�c chế độc độc t�i đảng trị (single-party) hoặc qu�n phiệt (military regime). Hai, chế độ c�ng yểu mệnh bao nhi�u c�ng tham nhũng bấy nhi�u.

Theo mẫu n�y, Việt Nam thuộc chế độ độc t�i đảng trị. Kể về mức độ tham nhũng, Việt Nam được xem l� đỡ hơn một số quốc gia độc t�i c� nh�n trị ở ch�u Phi. Điều n�y ph� hợp với c�c bảng xếp hạng do tổ chức Minh Bạch Quốc tế (Transparency International) thực hiện h�ng năm. V� dụ, theo số liệu mới nhất, Việt Nam đứng h�ng thứ 116 tr�n tổng số 178 quốc gia theo chỉ số tham nhũng. Bản b�o c�o cũng nhấn mạnh l� so với năm trước, mức độ tham nhũng ở Việt Nam v�o năm 2010 c�n tệ hại hơn năm 2009.

Điều cần ch� � l� c�c bảng xếp hạng thường căn cứ v�o dư luận của c�c doanh nh�n v� thường d�n trong mỗi nước. Ở đ�y, ch�ng ta thấy kết quả sẽ rất tương đối. N� thường �lạc quan� hơn l� sự thật. L� do, thứ nhất l� v�, kh�ng phải ai cũng d�m tiết lộ chuyện tham nhũng. Kh�c với c�c tội phạm kh�c, tham nhũng được tiến h�nh với sự đồng l�a từ cả hai ph�a: người hối lộ v� người nhận hối lộ. Bởi vậy, người ta dễ c� khuynh hướng bao che cho nhau. L� do thứ hai l� t�y văn h�a. C� những văn h�a xem tham nhũng l� điều xấu xa v� bất khả chấp nhận. Nhưng cũng c� những văn h�a xem việc tham nhũng như một trong những c�ch giao tiếp v� l�m ăn, cho n�n, tr�n nguy�n tắc, n� c� thể chấp nhận được nếu người ta kh�ng phải trả một c�i gi� qu� đắt. V� dụ, ở Việt Nam, đi l�m một thứ giấy tờ g� đ�, người d�n thường đ�t l�t một �t tiền cho c�ng an hoặc c�n bộ. Nhiều người chấp nhận chuyện đ� v� nhờ n�, c�ng việc được tiến h�nh tr�i chảy v� nhanh ch�ng hơn. N�i c�ch kh�c, họ nh�n những chuyện tham nhũng như thế từ g�c độ �business� chứ kh�ng phải từ g�c độ đạo đức. Do đ�, trong mọi cuộc điều tra hay thăm d� dư luận, số lượng tham nhũng ở Việt Nam sẽ tự động bị giảm xuống.

Luận điểm cho c�c chế độ yểu mệnh thường tham nhũng nhiều hơn c�c chế độ được k�o d�i cũng n�n được hiểu một c�ch linh động. V� dụ, so với nhiều chế độ độc t�i kh�c, chế độ cộng sản ở Việt Nam thuộc loại thọ cao. Nếu t�nh từ năm 1945 đến th� n� đ� gần 70 tuổi. Nhưng về t�m l� th� sau sự sụp đổ của c�c chế độ cộng sản ở Nga v� Đ�ng �u r� r�ng l� giới l�nh đạo Việt Nam sống trong trạng th�i t�m l� phập phồng của những người yểu mệnh. Họ kh�ng biết chế độ sẽ sụp đổ l�c n�o. Do đ�, hầu như ai cũng lo vơ v�t c�ng nhiều c�ng tốt. V� chuyển ra nước ngo�i c�ng nhiều c�ng tốt. Bởi vậy, kh�ng phải ngẫu nhi�n m� mức độ tham nhũng kh�ng những kh�ng giảm m� c�n c� khuynh hướng c�ng ng�y c�ng tăng. Lớn ăn lớn. Nhỏ ăn nhỏ. Ở đ�u cũng c� tham nhũng.

Thật ra, ch�nh bằng những sự tham nhũng tr�n lan như vậy, đảng Cộng sản v� ch�nh quyền Việt Nam đang tự đ�o huyệt cho m�nh.

Cần n�i ngay l� tham nhũng tự n� kh�ng dẫn đến c�ch mạng. Trạng th�i tham nhũng l� một th�i đồng l�a, do đ�, tuy thiệt hại cho đất nước th� v� c�ng lớn, nhưng với từng c� nh�n, người ta hiếm khi thấy qu� bức bối để c� thể v�ng dậy. Đ� l� l� do ch�nh khiến người d�n ở nhiều người c� thể chịu đựng v� sống chung với tham nhũng từ năm n�y qua năm kh�c, từ thế hệ n�y sang thế hệ kh�c, thậm ch�, từ thế kỷ n�y sang thế kỷ kh�c. Tuy nhi�n, đối với Việt Nam, tham nhũng lại c� t�c động s�u sắc ở kh�a cạnh kh�c: n� ph� đổ những huyền thoại m� đảng Cộng sản tự t� vẽ cho m�nh l�u nay. Đảng y�u nước ư? � Người ta chỉ thấy tham nhũng. Đảng y�u d�n v� lo cho d�n ư? � Người ta chỉ thấy tham nhũng. Đảng anh h�ng v� s�ng suốt ư? � Người ta chỉ thấy tham nhũng. Đảng l� người duy nhất c� khả năng l�nh đạo đất nước tho�t khỏi ngh�o đ�i ư? � Người ta chỉ thấy tham nhũng.

Mất đi những huyền thoại ấy l� mất gần hết sức mạnh truyền thống của đảng cộng sản.

Họ chỉ c�n c� s�ng.

Nhưng s�ng của qu�n đội v� c�ng an ở Tunisia, Ai Cập v� Libya vừa rồi r� r�ng l� kh�ng đủ sức để bảo vệ Zine el-Abidine Ben Ali, Hosni Mubarak v� Muammar Gadhafi.

Nguồn: Blog Nguyễn Hưng Quốc (VOA)